برای تعلق نفقه به زن دو شرط زیر لازم است: ١- عقد دائمی باشد. ۲- زن از مرد تمکین نماید. در مورد اول اختلاف نظر وجود ندارد همچنان که در ماده ۱۱۰۶ ق. م آمده است، «در عقد دائم، نفقه زن بر عهده شوهر است». بنابراین همان طور که قبلا گفتیم در ازدواج موقت زن نفقه ندارد مگر این که در زمان عقد شرط شود. که مثلا مرد ماهیانه فلان مبلغ را بعنوان نفقه به زوجه بپردازد.
در خصوص شرط دوم باید اشاره کرد که تمکین باید به طور کامل و در هر مکان و زمان باشد اعم از تمکین عام و تمکین خاص لذا تمکین ناقص به این شکل که مدتی تمکین کند و مدتی تمکین نکند فایده ای ندارد. از این رو در ماده ۱۱۰۸ ق.م آمده است: «هر گاه زن بدون مانع شرعی از ادای وظایف زوجیت امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود»
مانع شرعی یعنی: اگر زن به دلیل عذر شرعی مانند در احرام بودن یعنی در سفر زیارت خانه خدا و اعتکاف بودن و یا به واسطه عذری مانند بیماری نتوانست از مرد تمکین کند، باز هم مستحق نفقه می باشد. یعنی اگر در این شرایط از شوهر تمکین نکند باز هم مرد باید به او نفقه پرداخت کند.
گاهی اوقات برخی بیماری های روحی و روانی و گاهی بیماری های جسمی و یا ژنتیکی مانع تمکین خاص زن از مرد می شود و کم کم به واسطه سردی روابط میان آنها اختلاف بروز می کند و دلیل و علت اصلی اختلافات نیز پس از مدتی فراموش شده و کار آنها به درگیری فیزیکی و توهین به یکدیگر کشیده می شود غافل از اینکه علت اصلی این اختلاف سرد مزاجی زن و یا مرد یا عذر پزشکی او بوده است، آگاهی زوجین از مشکلات این جنینی و اطلاع آنها از راههای درمانی آن می تواند کمک شایانی در جهت بهبود رابطه آنها و بهره مندی از یکدیگر را فراهم سازد. نمی توان منکر این واقعیت شد که یکی از دلایل اختلافات زوجین وجود مشکلات جنسی آنها و بعضأ سرپوش گذاشتن آن و تأمین نکردن این نیاز طبیعی برای شریک زندگی می باشد که در بسیاری از پرونده های اختلافات خانوادگی، به جز زوجین سایر اطرافیان نمی دانند که مشکل اصلی این درگیری ها از کجا نشات و ریشه می گیرد که في الواقع مراجعه به روان شناس و متخصصین اعصاب و روان اثر بخش تر از مراجعه نزد وکیل دادگستری، با مراجعه به دادگاه برای طرح دعواست، حتی بسیاری از والدین زوجین و نزدیکان آنها نیز به جای راهنمایی و مشاوره درست به فرزندشان آنها را تحریک به دعوا و درگیری می کنند و پای خود را به اصطلاح در یک کفش کرده و می گویند ما فقط طلاق میخواهیم! به جای این گونه رفتارهای غیر منطقی بهتر است قبل از هر تصمیم زود هنگام و نسنجیده، نزد یک مشاور خانواده و با یک روانشناس خبره و با تجربه بروند تا بلکه مشکلات و اختلافات زوجین ریشه یابی شود و با اصلاح و درمان آن، به جای طی مسیر دادگاه خانواده، در مسیر زندگی مشترک زناشویی قرار گیرند.
زمان شروع تعلق نفقه به زن
با توجه به مواد ۱۰۸۵ و ۱۱۰۲ و ۱۱۰۶ و ۱۱۰۸ قانون مدنی ایران باید گفت همین که نکاح به صورت صحیح واقع شد روابط زوجیت بین طرفین برقرار شده و مکلف به اجرای تکلیف قانونی در برابر یکدیگر هستند. لذا با توجه به تکلیف مرد به پرداخت نفقه در عقد دائم، اگر زن از شوهر تمکین نماید، مرد ملزم به پرداخت نفقه به او می باشد، مگر اینکه مانع شرعی برای تمکین موجود باشد. که امکان تمکین زن از مرد فراهم نباشد که در این حالت باز هم مرد مکلف به پرداخت نفقه زن است
نکته: طبق ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی زن می تواند تا مهریه به او تسلیم نشده از ایفاء و انجام وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر این که مهر او حالا باشد و این امتناع ساقط کننده حق نفقه نخواهد بود. لذا اگر قبل از اخذ مهر به اختیار خود تکمین کند دیگر نمی تواند از حق مقرر در ماده ۱۰۸۵ استفاده کند و الا نفقه او قطع می شود.
البته برخی حقوقدانان معتقدند در دوران عقد و قبل از برگزاری تشریفات عروسی که هنوز زن در خانه پدر به سر می برد و تمکین کامل از شوهر نمی نماید و شوهر نیز از او این توقع را ندارد، نفقه زوجه برعهده پدرش می باشد و زوج تنها گاهی به عنوان هدیه، پول یا وسایلی را به همسرش هبه می کند. اما با توجه به آنچه که در مقدمه کتاب گفته شد به محض وقوع عقد زن مستحق نفقه است و نظر این دسته از حقوقدانان مبنای قانونی ندارد و در صورت اقامه دعوا از سوی زن علیه مرد در دوران عقد و قبل از عروسی بابت مطالبه نفقه، در صورت رسیدگی، دادگاه مرد را محکوم به پرداخت نفقه گذشته و آینده زن از طریق ارجاع به کارشناس دادگستری برای تعیین میزان آن، مینماید.
سوال: پرداخت نفقه تا چه مدتی بر عهده شوهر است؟ الف) در دوران زوجیت طبق قانون مدنی شوهر به محض وقوع عقد نکاح دائم ملزم به پرداخت نفقه زن در دوران زوجیت می باشد. ب) پس از انحلال زوجیت پس از انحلال نکاح، نفقه زن به این شرح پرداخت می شود.
1- در مدت عده طلاق رجعی عده یعنی مدت زمانی پس از طلاق که پس از انقضای آن زن می تواند با مرد دیگری ازدواج نماید.
در طلاق رجعی یعنی طلاق قابل بازگشت، زن در مدت عده در حکم زوجه است و مرد حق رجوع دارد. یعنی می تواند برگردد و زندگی مشترک را ادامه دهد. لذا نفقه در این مدت به زن تعلق می گیرد. ماده ۱۱۰۹ قانون مدنی اشاره می کند: «نفقه مطلقه رجعيه در زمان عده بر عهده شوهر است مگر این که طلاق در حال نشوز واقع شده باشد…» یعنی اگر مرد زن را به واسطه نافرمانی یا بدخلقی یا قهر بدون علت یا مسافرت بدون اجازه طلاق داده باشد، در مدت عده زن نفقه ندارد.
2- در مدت عده طلاق بائن حامل 1- طلاق بائن به طلاقی گفته می شود که در زمان عده مرد حق رجوع ندارد. مانند طلاق یانسه – طلاق قبل از نزدیکی، طلاق در سومین مرتبه و طلاق خلع و مبارات مادام که زن رجوع به عوض نکرده باشد. ۲- مطابق ذیل ماده ۱۱۰۹ قانون مدنی اگر عده از جهت طلاق بائن باشد زن حق نفقه ندارد مگر در صورت حمل از شوهر خود یعنی باردار باشد که در این صورت تا زمان وضع حمل حق نفقه خواهد داشت.»
۳- در مدت عده فسخ زن حامل فسخ یکی از موارد انحلال نکاح است که به دلایلی از جمله جنون هر یک از زوجین یا به واسطه یکی از عیوب زن یا مرد موجب حق فسخ برای طرف دیگر خواهد شد. که به صراحت ماده ۱۱۰۹ در مدت عده ناشی از فسخ اگر زن حامل باشد (یعنی باردار) نفقه تا وضع حمل به او تعلق می گیرد.
۴- زن حامل در مدت عده وفات شوهر در این خصوص با توجه به ماده ۱۱۱۰ ق.م میان حقوقدانان اختلاف نظر است. در این ماده آمده است «در عده وفات زن حق نفقه ندارد» عدهای
گفته اند این ماده مطلق است چه زن باردار باشد یا نباشد در هر حال نفقه ندارد. اما برخی با توجه به عدالت قضایی و انصاف و ملاک حکم مندرج در ماده 1109 و فسلفه پرداخت نفقه زن حامل، در طلاق رجعی و طلاق بائن و فسخ نکاح، گفته اند که حکم مندرج در ماده ۱۱۱۰ قانون مدنی مربوط به زن غير باردار است و در مورد زن حامل تا وضع حمل مستحق نفقه از ترکه شوهر متوفی می باشد.
ج) نفقه زمان گذشته نفقه گذشته زن یک دین و بدهی است که بر عهده شوهر می باشد و باید آنرا به زن بپردازد. به حکم ماده ۱۲۰۶ و ۱۱۱۱ قانون مدنی زن می تواند نفقة گذشته خود را مطالبه نماید در صورت خودداری شوهر از دادن نفقه، زن می تواند با مراجعه به دادگاه خانواده آنرا مطالبه کند و دادگاه میزان نفقه را معین و شوهر را محکوم به پرداخت آن می نماید. نفقه زن جزء طلبهای ممتاز بوده و در صورت ورشکستگی شوهر، زن مقدم بر همه طلبکاران است یعنی ابتدا طلب زن بابت نفقه پرداخت می شود و اگر مالی باقی ماند به سایر طلبکاران می رسد.
د) نفقه آینده با توجه به اطلاق ماده ۱۱۱۱ و ۱۲۰۶ که در موضوع قبلی اشاره کردیم، معلوم می شود که زن می تواند از دادگاه بخواهد که مقدار نفقه زمان آینده او را معین نموده و مقرر نماید که مرد ماهیانه آنرا به وی بپردازد که دادگاه جهت تعیین میزان نفقه موضوع را به کارشناس نفقه ارجاع می نماید تا مقدار آنرا تعیین نمایید سپس طبق نظر کارشناسی مرد را محکوم به پرداخت آن می نماید. که در رویه فعلی دادگاه های خانواده، نفقه به صورت ماهانه تعیین می شود.
برای دریافت اطلاعات بیشتر درمورد شرایط تعلق گرفتن نفقه به زن به مشاوره حقوقی مراجعه کنید
برای ارتباط با وکیل خانواده متخصص به صفحه فوق مراجعه نمایید.
بدون دیدگاه