تغییر جنسیت انسانها و حیوانها از دیرباز به دو جنس مرد و زن یا نر و ماده تقسیم شده اند. نوزادان در بدو تولد بر اساس علایم مردانگی یا زنانگی که در بدن آنها ظاهر بوده به عنوان دختر یا پسر شناخته می شدند. البته مواردی نیز همواره وجود داشته که علایم مردانگی یا زنانگی وضوح لازم نداشته و بنابراین الحاق نوزاد به یکی از دو جنس مرد یا زن روشن نبوده است. افرادی هم وجود داشته اند که در بدو تولد به یک جنس ملحق شده اند ولی با گذشت زمان علایم جنس دیگر بر آنها غلبه پیدا کرده
به غیر از این موارد، افرادی هستند که از لحاظ فیزیولوژیکی هیچ گونه ابهام در جنسیت آنها نیست ولی از جهت روانی خودشان را به طور عميق متعلق به جنس دیگری غیر از جنسیت بیولوژیک خود می دانند. فرایند تغییر جنسیت ممکن است در طول دوره کودکی و نوجوانی به طور طبیعی اتفاق بیفتد یا با توجه به پیشرفتهای پزشکی این امر از طریق معالجات پزشکی انجام پذیرد. تغییر جنسیت تأثیرات زیادی روی وضعیت حقوقی فرد در جامعه دارد و او را از شمول قوانین ناظر به یک جنس خارج و مشمول قوانین ناظر به جنس دیگر می نماید. این مسائل حقوقی در این بند مورد بررسی قرار می گیرد.
١. انحصار جنسیت در مرد و زن انسانها و حیوانها حسب عوامل ظاهری و بیرونی به «نر» و «ماده» یا مرد و زن تقسیم می شوند. مشخصات مردانگی و زنانگی حاکی از دو جنس مخالف، متفاوت و مستقل است و جنسیت همه انسانها در این دو خلاصه می شود و جنس سومی وجود ندارد. در این دیدگاه، کسانی که علایم جنسیت دوگانه یا مبهم دارند باید به یکی از این دو جنس ملحق شوند و الآ از وضعیت حقوقی زن و مرد محروم شده، نمی توانند به عنوان زن یا مرد در جامعه حضور پیدا کنند. این افراد از ازدواج محروم و از مخالطه و معاشرت با مردان و زنان منع می شوند. در این طرز فکر، نوزادانی که دارای علایم جنسیت دوگانه هستند باید بلافاصله مورد جراحی قرار گیرند و ظاهر آنها در جهت الحاق به جنس مرد یا زن اصلاح گردد.
٢. دوجنسه دوجنسه یا به تعبیر فقها و حقوق دانان و خنثی» کسی است که از جهت بیولوژیکی دارای برخی ویژگیهای جنسیتی مبهم، ناقص یا ترکیبی است. ویژگیهای جنسیتی این افراد در مقایسه با جنس مرد یا زن غیر متعارف است. جنسیت بیولوژیکی فرد به وسیله پنج عامل شناخته می شود. اول، ظواهر بدنی مثل آلت مردانگی یا زنانگی است. بنابراین اولین علامت افراد دوجنسه علایم بدنی آنهاست که به دو جنس شباهت دارد اما معمولا این شباهت کامل نیست و ممکن است شباهت آن به یک جنس بیشتر باشد. دوم، ارگانهای تولید مثل از علایم درونی است که دلالت بر مرد با زن بودن دارد. اگر کسی دارای رحم و بیضه هر دو باشد، یا اعضای تولید مثل وی ناقص یا غیر متعارف باشد، در این موارد نیز فرد ممکن است دوجنسه تلقی شود سوم، ترکیب کروموزمهای فرد دلالت بر مرد یا زن بودن وی دارد. ترکیب کروموزمهای جنسی در مرد X و Y و در زن X و X است. حال اگر کروموزمهای فرد دارای ترکیب مزبور نباشد، مثل XXY یا XYY این فرد می تواند دوجنسه محسوب شود. چهارم، غدد جنسی است که در مردان اسپرم و در زنان تخمک تولید می کند. غیر متعارف بودن غدد جنسی مثل بیضه ها و تخمدانهای یک فرد می تواند علامت دوجنسه بودن وی باشد. پنجم، میزان هورمونهای جنسی است که ممکن است بیش از حد معمول یا کمتر تولید شود.
اختلال در عوامل فوق می تواند باعث شود که فردی دوجنسه گردد. برخی از این عوامل در زمان تولد با چشم قابل رؤیت است، مثل نامتعارف بودن آلت تناسلی، | در حالی که برخی دیگر درونی است یا نیاز به انجام آزمایش دارد. بنابراین کسی که در زمان تولد به عنوان پسر و یا دختر تلقی شده است ممکن است بعدا مشخص شود که دوجنسه بوده است. یا کسی که در ابتدا علایم ظاهری دو جنس را داشته ولی به دلیل مشابهت بیشتر به یک جنس به آن ملحق شده است، با گذشت زمان ممکن است علایم جنس دیگر را بروز دهد. دوجنسه هایی که در زمان تولد جراحی می شوند تا با یک جنس تطبيق پیدا کنند، در معرض خطر بیشتری قرار می گیرند چون ممکن است بعدة جنس دیگری غالب شود.
افرادی که دارای اختلالات جنسیتی هستند، بیمار تلقی نمی شوند و نیاز به طراحی با مداوا ندارند. این افراد ممکن است از ترس اجتماع و محرومیت از حقوق اجتماعی به عمل جراحی مبادرت کنند که می تواند آسیبهای جدی به بدن و روان آنها وارد نماید.
تراجنسی یا «ترانس سکشوال» به فردی اطلاق می شود که جنسیت وی از جهت بیولوژیک مشخص است، اما از جهت روحی و تصور درونی خود را عمیقا متعلق به جنس مخالف می داند. افراد تراجنسی از اندام جنسی خودشان متنفرند و تمایل دارند آنها را تغییر بدهند. آنها عمیقا بر این باور هستند که حس درونی آنها از مردانگی و زنانگی با ظاهر آنها تطبيق ندارد و این ظاهرا باید اصلاح شود.
و از آنجا که این افراد خود را از جهت روانی متعلق به جنس مخالف میدانند، تلاش می کنند نه تنها از جهت ظاهری در کسوت جنس مخالف ظاهر شوند، بلکه نقش اجتماعی جنس مخالف را ایفا کنند. آنها دنبال راهی هستند که بتوانند از شر الت تناسلی و سایر ظواهر جنس بیولوژیک خود نجات پیدا کنند و به این جهت خود را به راحتی در معرض جراحی و معالجات هورمونی قرار میدهند. حتی اگر نتوانند به هدف خود یعنی اصلاح علایم جنس بیولوژیک خود نایل شوند، ممکن است خود دست به عمل شده و آلت خود را قطع کنند.
۴. تراجنسیتی تراجنسیتی یا «ترانس جندر»؟ زمانی مطرح می شود که فرد احساس می کند از جهت روانی و جایگاه اجتماعی متعلق به جنس مخالف یا اصلا متعلق به جنس مرد یا زن نیست. تراجنسیتی اصطلاح عامی است که شامل افراد متعددی می شود. فرد تراجنسیتی ممکن است یک تراجنسی باشد که تمایل شدید دارد که از دست ظاهر جنس بیولوژیک خود نجات پیدا کند. این اصطلاح همچنین شامل دوجنسه هایی می شود که با جنس منتسب خود احساس تطابق ندارند. البته دوجنسه ای که با جنس منتسب خود مشکلی ندارد جزء افراد تراجنسیتی دسته بندی نمی شود. تراجنسیتی همچنین شامل کسانی می شود که هر چند تمایل دارند از جهت روحی، روانی و اجتماعی نقش جنس دیگر را ایفا کنند ولی مایل به تغییر در بدن خود نیستند. کسانی که تمایل به پوشیدن لباسهای خاص جنس دیگر را در جامعه دارند، نیز در همین گروه دسته بندی می شوند.
۵. تغییر جنسیت بدنی با پیشرفت علم پزشکی ایجاد تغییرات جنسی در بدن وجود دارد. لازم نیست کسی دوجنسه باشد تا تغییر جنسیت برای وی ممکن باشد. کسانی که از جهت بیولوژیک کاملا به یک جنس ملحق هستند نیز می توانند نسبت به تغییر جنسیت خود اقدام کنند. تغییر جنسیت از طریق جراحی یا معالجات هورمونی یا ترکیبی از این دو انجام می شود. معمولا قبل از شروع عمل جراحی یک سال معالجات هورمونی شروع میشود که بدن فرد را به جنس مورد نظر تغییر دهد. سپس عمل جراحی انجام می گیرد
جراحی تغییر جنسیت» مستلزم عملها و جراحیهای متعددی از جمله جراحیهای زیبایی است. در تغییر مرد به زن، آلت و بیضه های مردانه قطع می شود و چیزی شبیه مهبل (فرج) زن در بدن کاشته می شود و سینه ها مورد جراحی قرار می گیرند که به پستانهای زنانه شباهت پیدا کند. علاوه بر آن برخی از تغییرات در صورت انجام می پذیرد که فرد بیشتر به زنها شبیه شود. در تغییر زن به مرد، تخمدانه رحم و واژن برداشته می شود و آلت رجولیت و بیضه ها کاشته می شود و سینه ها دچار تغییر می شود که به سینه مرد شبیه گردد. علاوه بر آن ظاهر صورت نیز ممکن است قدری تغییر پیدا کند که به صورت مردانه بیشتر شبیه شود.
تغییر جنسیت مستلزم همکاری یک تیم جراحی از جمله جراح پلاستیک، روانپزشک، ارولوژ و متخصص زنان و زایمان است. در خصوص درصد موفقیت میر جنسیت اختلاف نظر است و نتایج نشان داده است که نتایج تغییر جنسیت مرد
زن موفق تر از تبدیل زن به مرد بوده است. به هر حال با پیشرفت پزشکی و تجربیات حاصله نتایج عملهای تغییر جنسبت روز به روز بهبود داشته است.
تغییر جنسیت حقوقی در کشورهای گوناگون، کم و بیش وضعیت حقوقی زنان با وضعیت حقوقی مردان متفاوت است و مقررات متفاوتی بر این دو حاکم است. در کشورهایی که این تفاوتها زیاد است، اینکه فرد در جایگاه مردان با زنان قرار گیرد، از حقوق و تکالیف اجتماعی متفاوتی برخوردار می شود. مثلا در ایران، اینکه فرد زن یا مرد باشد، تحت مقررات متفاوتی از جهت قصاص و دیات، میزان سهم الارث، عده، چند همسری، نظام وظیفه و غیره قرار می گیرد. اما در کشورهایی که تفاوتهای جنسی تا حد زیادی لغو شده است، قرار گرفتن در جایگاه زنان یا مردان تأثیرات زیادی ایجاد نمی کند و در این موارد تغییر نام و اسناد سجلی و گرفتن گذرنامه با جنسیت جدید اهمیت زیادی دارد
کسانی که مبادرت به تغییر جنسیت می کنند انتظار دارند که جایگاه حقوقی آنها نیز از جنس قبلی به جنس جدید تغییر پیدا کند. آنها تمایل دارند که اسناد سجلی خود را مطابق با جنس جدید اصلاح کنند و از حقوق و تکالیف جنس جديد برخوردار شوند. در اتحادیه اروپا به موجب «دستورالعمل باز طراحی کلیه اشکال تبعیض جنسیتی لغو شده است و برخورد برابر از جهت شغل، در آمد، تأمین اجتماعی و امثال آن برای افراد تراجنسیتی تضمین شده است. براساس این دستورالعمل در کشورهای عضو اتحادیه، تغییر جنسیت بیشتر در خصوص اصلاح اسناد سجلی و گذرنامه و حفظ ازدواج خود خواهد بود.
به موجب قانون تشخیص جنسیت» انگلستان، افراد تراجنسیتی می توانند جنسیت خود را از جهت حقوقی تغییر دهند. برای تغییر جنسیت، لازم نیست که فرد حتما از جهت هورمونی یا جراحی تحت تغییر جنسیت بدنی قرار گرفته باشد. کسانی که تمایل به تغییر جنسیت خود دارند، باید دلایلی را نزد هیئت تشخیص جنسیت ارائه کنند که در صورت قبول منجر به گواهی تشخیص جنسیت می شود که به دارنده حق می دهد که از کلیه حقوق جنس جدید مگر موارد اندکی مثل مسابقات ورزشی برخوردار گردد. از جمله این حقوق ازدواج و اصلاح اسناد سجلی و نام است. کسی می تواند تقاضای تغییر جنسیت بدهد که ثابت کند که اولا حداقل هجده سال دارد، ثانيا نارضایتی شدید از جنسیت خود دارد، ثالثا، حداقل دو سال به طور کامل تحت عنوان جنس جدید زندگی کرده باشد، رابعا بخواهد تا آخر عمر با جنسیت جدید زندگی کند. اگر کسی ازدواج کرده است و تمایل داشته باشد که ازدواج خود را حفظ کند، در این صورت ضمن رضایت همسر خود باید حداقل شش سال به عنوان جنس جدید زندگی کرده باشد. در انگلستان باید یک پزشک یا روانپزشک تأیید کند که فرد عمیقا از جنسیت خودش تنفر دارد و اگر تحت معالجات هورمونی با عمل جراحی جنسیتی قرار گرفته است، باید گزارش آن نیز تسلیم گردد.
. تغییر جنسیت در ایران در ایران، قانون حمایت خانواده مسائل مربوط به تغییر جنسیت را در صلاحیت دادگاه خانواده قرار داده است (بند ۱۸ ماده ۴) اما جزئیات بیشتری از تغییر جنسیت در این قانون یا قوانین دیگر مقرر نشده است. اما از زمانی که امام خمینی (ره) در سال ۱۳۶۴ فتوای مشهور خود را در مورد تغییر جنسیت داد، این عمل در کشور مجاز اعلام شد. در این فتوا چنین آمد: «تغییر جنسیت با تجویز طبیب مورد اعتماد اشکال شرعی ندارد. این فتوا متکی به نظریه قبلی ایشان در کتاب تحریر الوسیله است که تغییر جنسیت را مجاز اعلام کرده بودند.
در تحریر الوسیله انجام عمليات جراحی و غیره برای تغییر جنسیت در دو جا اور تلقی شده است. اول در جایی که فرد در خودش احساس سنخیت با جنس می دارد و دوم در جایی که فرد خنثی است و می خواهد به جنس مرد یا زن می گردد. البته این بحث هم مطرح شده است که اگر کسی خود را متعلق به جنس مخالف می داند آیا بر او واجب است که عمل تغییر جنسیت انجام دهد که به وجوب آن نظر نداده است مگر انجام وظایف شرعیه فرد منوط به این تغییر جنسیت باشد. از مطالب تحریر الوسیله استفاده می شود که تغییر جنسیت مستلزم عمل جراحی یا معالجات هورمونی نیست و با صرف تعلق عمیق فرد به جنس دیگر، این تغییر جنسیت امکان پذیر است.
رحم جایگزین در صورتی مطرح می شود که مرد اسپرم طبیعی و زن تخمک قابل بارور دارند، اما جنین به دلایلی نمی تواند در رحم رشد طبیعی خود را داشته باشد. برخی از این دلایل عبارت اند از: عدم قدرت رحم در نگهداری از جنین و سقط آن؛ خطرناک بودن بارداری برای زن به دلیل بیماری دیگر؛ فقدان رحم یا رحم بسیار کوچک؛ و چسبندگی رحم به دلیل بیماری یا کورتاژ. در این موارد، جنین در رحم زن یا خارج آن لقاح پیدا می کند و سپس به رحم زن دیگری منتقل می شود. جنین در رحم زن اخیر رشد و تکامل پیدا می کند و پس از وضع حمل به پدر و مادرش تحویل می شود. از آنجا که در این روش انگار رحم زن برای بزرگ کردن جنین اجاره می شود، بعضا با تسامح به آن «اجاره رحم» نیز اطلاق می شود و الا احكام اجاره در اینجا قابل تطبيق نیست.
هرچند استفاده از روش رحم جایگزین در هیچ قانونی تجویز نشده است، در میچ قانونی نیز منع نشده است. از آنجا که منع نیاز به تصریح دارد، امروزه از این بس در ایران برای باروری استفاده می شود. از آنجا که نسب طفل به پدر و مادر پیروزیکش خود حفظ می شود، فقها نیز در تجویز آن کمتر دچار مشکل شده اند.
در این مظلب وکیل لقاح مصنوعی | مشاوره حقوقی بررسی شده است.
قرارداد با توافقی که به موجب آن زنی حاضر می شود جنینی را در رحم خود داری کند ممکن است معوض با غير معوض باشد. این قرارداد طبق ماده (۱۰).
تنظیم خانواده تصمیم گیری آزادانه در مورد تعداد فرزندان و فاصله گذاری آنها یکی از حقوق شناخته شده برای زوجها محسوب می شود که در اسناد متعدد بین المللی نیز بر آن تأكيد شده است. تنظیم خانواده مستلزم آگاهی زوجها و در دسترس بودن روشهای برای مثال می توان به اسناد زیر اشاره کرد که در این اسناد حق باروری برای زوجین یا زوجه پیش بینی شده است.
قانون متولد می شوند قابل محاسبه و اعمال نخواهد بود. به این جهت مقرر شد که مرخصی بارداری و زایمان کارگران زن برای فرزندان چهارم به بعد از مرخصی استحقاقی آنها کسر شود، هزینه نگهداری این فرزندان در مراکز نگهداری به عهده کارگر قرار گیرد، و حق بیمه آنها با تعرفه جداگانه محاسبه و دریافت گردد.
به موجب ماده واحده اصلاح قانون تنظیم خانواده و جمعیت که در سال ۱۳۸۸ به تصویب رسید، محدودیتهای اعمال شده به فرزند چهارم به بعد تغییر پیدا کرد و فرزند چهارم نیز مشمول امتیازات قانونی گردید. مطابق این اصلاحیه، محدودیتهای مذکور در قانون تنظیم خانواده به فرزند پنجم به بعد اعمال گردید. حتی فرزند پنجم نیز در صورتی که والدین دو فرزند داشته و سپس صاحب سه قلو شوند، از امتیازات قانونی برخوردار شدند.
با تغییر سیاست کشور، قانون حمایت از خانواده و تنظیم جمعیت مجددا در سال ۱۳۹۲ اصلاح شد. به موجب ماده واحده اصلاح قوانین تنظیم جمعیت و خانواده، کلیه محدودیتهای مقرر در قانون تنظیم خانواده و جمعیت و اصلاحات بعدی آن و سایر قوانین محدود کننده امتیازات براساس تعداد فرزندان لغو گردید. اما بخش دوم قانون تنظیم خانواده و جمعیت در خصوص آگاهی بخشی عمومی لغو نگردید. به موجب ماده (۲) قانون مزبور، وزارت آموزش و پرورش موظف گردید.
که مطالب آموزشی مربوط به جمعیت و تأمین سلامتی مادران و کودکان را در متون درسی خود به نحوی مؤثر بگنجاند. وزارتخانه های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظف شدند یک واحد درسی به نام جمعیت و تنظیم خانواده در کلیه رشته های آموزشی دایر کنند. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز موظف گردید زمینه جلب مشارکت فعال و مؤثر روزنامه نگاران، فیلم سازان و سایر هنرمندان را به منظور ارتقای سطح آگاهیهای عمومی از برنامه های جمعیت و تنظیم خانواده فراهم نماید. طبق ماده (۳) این قانون، سازمان صدا و سیما نیز وظیفه یافت جهت ارتقای سطح آگاهیهای عمومی در تأمین سلامت کودکان و مادران و جمعیت، برنامه های آموزشی رادیویی و تلویزیونی به طور مستقیم و غیر مستقیم تهیه و پخش نماید.
مادر اتفاق افتاده باشد، کسانی که در سقط جنین مشارکت با معاونت داشته اند مشمول مجازات تعزیری نمی شوند، دوم، هر گاه سقط جنین به موجب ماده واحده سقط درمانی انجام شود، مرتکبان مشمول مجازات تعزیری یا پرداخت دیه نخواهند بود. به موجب این ماده واحده، در دو مورد سقط جنین به عنوان درمان مورد توجه قرار گرفته است. یکی اینکه سه پزشک متخصص به طور قطعی تشخیص دهند که جنین مبتلا به بیماری است که به علت عقب افتادگی یا ناقص الخلقه بودن موجب حرج مادر میشود. در این صورت با تأیید پزشکی قانونی، رضایت زن و به شرطی که جنین قبل از چهار ماهگی باشد، سقط آن مجاز است و مسئولیتی متوجه پزشک مباشر نخواهد بود. دوم اینکه، سه پزشک متخصص تشخیص دهند که مادر بیمار است و ادامه بارداری برای مادر با خطر جانی همراه است. در این صورت نیز به شرط تأیید پزشکی قانونی، رضایت زن و به شرطی که جنین قبل از چهار ماهگی باشد، سقط وی مجاز است.
در این ماده واحده سقط جنین برای حفظ حیات مادر تنها قبل از چهار ماهگی مجاز اعلام شده بود که مورد انتقاد قرار داشت. به این جهت در تبصره ماده (۷۱۸) قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ سقط جنین جهت حفظ حیات مادر به طور کلی و بدون محدودیت زمانی از شمول پرداخت دیه مستثنا گردید.
در تبصره ماده (۲۳) قانون حمایت خانواده به «منع تولید نسل» اشاره شده است. به موجب ماده (۲۳) وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مکلف شده است بیماریهای واگیردار و خطرناک برای زوجین و فرزندان ناشی از ازدواج را معین و اعلام کند. طبق تبصره این ماده چنانچه گواهی صادر شده بر وجود بیماریهای مزبور دلالت کند، ثبت نکاح در صورت اطلاع طرفين بلامانع است اما طرفین جهت مراقبت و نظارت به مراکز تعیین شده معرفی می شوند. در مواردی که بیماری خطرناک زوجین منجر به خسارت به جنین باشد، مراقبت و نظارت باید امل منع تولید نسل نیز باشد. از این تبصره استنباط می شود که در چنین مواردی زن و شوهر ممكن است از بچه دار شدن منع گردند. اما ضمانت اجرای خاصی برای تخلف آنها پیش بینی نشده است.
اگر به وکیل لقاح مصنوعی برای انجام مشاوره حقوقی رایگان نیاز دارید، می توانید از بهترین وکیل تهران مشاوره حقوقی دریافت کنید.
برای ارتباط با وکیل خانواده متخصص به صفحه فوق مراجعه نمایید.
بدون دیدگاه