اثبات سابقه تصرف
تصرف
براساس مبانی آیین دادرسی مدنی وآثارحقوقی تصرف که می تواند اماره ای ازمالکیت باشد،« تصرف تسلط و اقتداری است عرفی، که انسان درمقام اعمال حق خودبرمالی دارد.» بنابراین باید عرف متصرف رابه عنوان صاحب حق ومالک مال بداند. اماره تصرف یعنی شخص مالی اعم ازمنقول وغیرمنقول رادراختیاردارد وعرف آن مال را ازآن اومی داند مگرخلاف آن اثبات شود.
شرایط اعتبار اماره تصرف
بدیهی است که هرتصرفی دلیل مالکیت نمی باشد،تصرفی دلیل مالکیت است که دارای دوشرط اساسی باشد: – -تصرف به عنوان مالکیت باشد.
– تصرف باید مشروع باشد.
متصرف نیازی به اثبات مشروعیت تصرف خود ندارد ومدعی برای رفع تصرف باید اثبات کند که متصرف ازراه مشروع مال را به دست نیاورده است.
مالکیت ممکن است به طرق مختلف (با بیع یا قهری وازطریق ارث ) به شخص منتقل شده باشد وبرای اثبات آن الزامی به وجود سند، مبایعه نامه وقرارداد نداردبا استفاده ازادله اثبات ،مانند سند، شهادت شهود یا تصرف (اماره ی ید )و… می تواند ادعای خود رااثبات نماید. دردعوای تصرف قاضی درپی احراز مالکیت ومشروعیت تصرف سابق نیست بلکه تنها ازسبق تصرف حمایت می کند.
دعاوی تصرف
طبق ماده 158 قانون آیین دادرسی مدنی «دعوای تصرف عدوانی عبارت است ازادعای متصرف سابق مبنی براینکه دیگری بدون رضایت او مال غیرمنقول را از تصرف وی خارج کرده و اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست میکند.» وتنها دراموال غیرمنقول به صورت حقوقی و کیفری قابل طرح است و ومنشا حق آنها، تصرفات قبلی خواهان یعنی دراختیارداشتن وسبق تصرف درمال مورد دعوی می باشد.
دردعاوی ثلاث (تصرف ) به وجود یا عدم وجود حق قانونی وماهوی خواهان رسیدگی نمی شود و صرف استفاده ازملک وداشتن حق درآن حتی به ناحق ملاک می باشد وتوجه قاضی تنها به سابقه تصرف است وبراساس ماده 162 قانون آیین دادرسی مدنی درصورت عدم تشخیص سابقه تصرف ارائه سند مالکیت اماره ای برسبق تصرف است. یکی ازاصلی‌ترین شروط رسیدگی به دادخواست این است که خواهان حتما مدتی ازاین اموال غیر منقول استفاده کرده باشد ودرحقیقت باید برای دادگاه اثبات شود که این اموال متعلق به خواهان بوده باشد وبایدارتباط بین مال و متصرف مدتی ادامه داشته باشد تا بتوان آن را به عنوان سابقه پذیرفت، تعیین این مدت به عرف وابسته است وبا استناد به لفظ عدوانی به کار رفته ،تصرف باید به زور و ناخواسته وبدون رضایت متصرف قبلی اتفاق افتاده باشد.
قاضی تنها درصورتی که خوانده بعد ازتصرف خواهان اقدام به تصرف اموال غیرمنقول کرده باشد می‌تواند حکم صادرکند ونباید هیچگونه تصرف قبلی درمال موضوع دعوی داشته باشد وگرنه حکم دستوررفع تصرف علیه متصرف سابق فاقد وصف قانونی است.
اثبات سابقه تصرف
برای طرح دعاوی تصرف ۳ رکن باید اثبات شود .
-
• سبق تصرف خواهان (سابقا ملک در تصرف خواهان بوده باشد)
-
• لحوق تصرف خوانده (درحال حاضر ملک در تصرف خوانده باشد)
-
• عدوانی بودن تصرف خوانده (بدون رضایت خواهان وحکم مرجع صالح باشد)
اثبات سابقه تصرف در دعاوی ثلاث (دعاوی سه گانه تصرف )
خواهان نباید درصدد اثبات مالکیت باشد بلکه باید سابقه تصرف خودیا استفاده ازحق ارتفاق یا انتفاع خود رابا ارائه دلایل ومدارک یا شهادت شهود یا استناد به سند رسمی یا عادی اثبات نماید که استناد به سند رسمی مالکیت دراین دعوا تنها قابلیت اثبات سبق تصرف را دارد ودادگاه دردعاوی صرفا به سابقه تصرف و استفاده از حق خواهان و عدوانی بودن تصرف خوانده توجه می کند و وارد اثبات مالکیت نمی‌شود و تنها به این رسیدگی میکند که خواهان قبلا متصرف بوده و خوانده ملک را از تصرف او خارج کرده و این تصرف عدوانی بوده است ودر صورت احرازآن، خوانده را محکوم به رفع تصرف عدوانی می کند.
طبق ماده 163 قانون آیین دادرسی مدنی هرکس نسبت به مالکیت یا اصل حق ارتفاق یا انتفاع اقامه دعوا کرده، نمی تواند نسبت به تصرف عدوانی و ممانعت از حق، طرح دعوی کند اما کسی که علیه وی دعوی تصرف اقامه شده باشد می تواند دعوی مالکیت اقامه کند.
جهت مشاوره تخصصی در خصوص ثبت دادخواست طلاق از طرف زن و تصرف اموال زوج به دلیل اخذ مهریه زوجه و مراحل قانونی آن با شماره 77221941-021 تماس حاصل فرمایید.
شرایط طرح دعوای تصرف عدوانی
-
موضوع دعوی تصرف مال غیرمنقول اعم اززمین یا ملک باشد.
-
تصرف به نحوعدوان، با زور وقهرغلبه شده باشد.
-
مدعی سابقه تصرف داشته باشد. یعنی قبل از تصرف ملک توسط فرد متصرف درآن تصرف داشته باشد.مبنای سابقه تصرف عرفی است ومی تواند اعم ازمدت کوتاه یا مدت طولانی وبلند باشد.
-
متصرف سبق تصرف نداشته باشد.
دعوای مالکیت
براساس قانون مدنی دردعاوی مالکیت نسبت به املاکی که سابقه ثبتی ندارند، ملاک مالکیت فرد، تصرف است.قانون این اصل راپذیرفته که اثبات مالکیت سابق نمی تواند با اماره تصرف مقابله کند وتصرف کنونی مقدم است.درمقابل گروهی ازعلمای حقوق ازجمله دکترکاتوزیان براین عقیده اند که تصرف زمانی دلیل مالکیت است که سابقه مالکیت آن معین نباشد،هرگاه مالکیت سابق کسی مسلم باشد،متصرف کنونی نمی تواند دربرابراونیزبه تصرف خوداستناد کند ومتصرف باید ثابت کند که ملک به وسیله یکی ازاسباب قانونی به اومنتقل شده است وهردلیلی که مثبت مالکیت سابق مدعی باشد اماره ید را ازاعتبارساقط میکند واثبات مالکیت سابق مدعی، اثراماره تصرف را زایل می کند اگرچه ماده 37 قانون مدنی و رویه قضایی، آن را منحصر به اقرارکرده است.
اثبات سابقه تصرف
اقرار به سبق تصرف
طبق ماده ۳۷ قانون مدنی اگرمتصرف اقرارکند که ملک سابقاً مال مدعی بوده است، دیگر نمی‌تواند برای رد ادعای مالکیت شخص مدعی به تصرف خود استناد کند مگراین که ثابت نماید که ملک به ناقل صحیح وبه او منتقل شده است که دراین صورت مدعی با اقرار،تصرف خود را به عنوان مالکیت متزلزل می‌نماید و به استصحاب بقای مالکیت مالک سابق،او دیگر نمی‌تواند ادعای تصرف به عنوان مالکیت کند.از ظاهرمواد 36 و37 قانون مدنی استنباط می شود که در صورت اثبات سبق مالکیت مدعی، مال مدعی رد نمی شود و متصرف مکلف به ارائه دلیل انتقال مال به او به وسیله نافل قانونی نخواهد بود،مگر اینکه سبق مالکیت مدعی به وسیله اقرار متصرف اثبات شود.
مفاد ماده 36 یک حکم مطلق وماده 37 یک استثنا برآن است.به همین جهت از جمع دوماده می توان اینگونه نتیجه گرفت که دربرابرمدعی که سبق مالکیت اواثبات شده باشد تصرف متصرف فعلی اماره مالکیت اوست مگر درمواردی که سبق مالکیت مدعی با اقرارمتصرف فعلی ملک اثبات شود.
نکته : تصرف عدوانی از لحاظ کیفری جرم محسوب می‌شود وبرای اثبات جرم مدعی باید مالکیت خود را اثبات کند.
جهت مشاوره حقوقی رایگان با شماره 77221941-021 تماس حاصل فرمایید.
برای ارتباط با وکیل خانواده متخصص به صفحه فوق مراجعه نمایید.
1 دیدگاه
سلام وقت بخیر یک سوالی داشتم در روستا پدر من چند هزار متر ارث برده و وراث هر کدام بدون اجازه دیگری خونه ساخته الان زمینی که پدر من تصرف کرده متراژ کم است و این زمینها عادلانه تقسیم نشده چون متراژ زمین پدرم کم بوده از زمینی که پسرعموی من تصرف کرده بود چند صد متر ما گرفتیم حالا او شکایت کرده تصرف عدوانی حالا برای رفع تصرف چه باید کرد ممنون اگه راهنمایی کنید