تدلیس »، در لغت دارای چندین معنا همچون نیرنگ زدن و تاریک ساختن آمده است لسان العرب ۱۴۳ / ۲ ؛ القاموس المحيط ۲۱۶/ ۲ ؛ مجمع البحرین ۲۹/ ۲)
این معانی گویای آن است که واژه تدليس، بیشتر دربردارنده معنای منفی و توأم با نوعی حیله گری از سوی مدلس می باشد که منجر به تاریک کردن اوضاع قرارداد و سوءاستفاده وی از وضعیت و اعتماد طرف مقابل می گردد.
مفهوم اصطلاحی آن با توجه به تعاریف فقهی همچون سکوت در برابر عيب خارج از خلقت (متعلق عقد)، در حالی که به آن علم دارد با ادعای صفت کمالی در منعلق عقد، در حالی که چنین صفتی در آن وجود ندارد (نک: الروضه البهیه ۱۳۹۶/ ۵ ) و پنهان کردن صفت تفصی) در کالا و با آشکار کردن (صفت کمالی) برتر از آنچه در کالا وجود دارد (نک: جواهر الكلام ۳۱۷ / ۲۳ ؛ المكاسب /۳۹۸۹) در گستره محدودتری نسبت به معنای لغوی آن کاربرد دارد و نوع مخصوصی از نیرنگ، یعنی نیرنگ در اوصاف متعلق عقد است. به این ترتیب می توان بیان کرد که تدلیس، به فعل یا ترک فعل آگاهانه و ارادی می گویند که مرتکب آن برای پنهان ساختن اوصاف اساسی یا فرعی متعلق عقد با برتر نشان دادن خلاف واقع آنها به قصد فریب طرف دیگر قرارداد انجام می دهد
هرگاه پنهان کردن یا برتر نشان دادن مزبور، آگاهانه، با اراده آزاد و با قصد فریب طرف دیگر قرارداد انجام پذیرد، دو نوع جرم کیفری و مدنی تحقق پیدا می کند (مرتضی محسنی، حقوق جزای عمومی ۲۷ / ۲ ؛ حسن دادبان، حقوق جزای عمومی ۱۴۷/۱ ؛ محمدعلی اردبیلی، حقوق جزای عمومی ۱۲۱ / ۱ ) و علاوه بر این که، فعل مرتکب آن دارای حکم تکلیفی حرمت میگردد و فاعل مستحق مجازات می شود، حکم وضعی قرارداد نیز دگرگون میگردد و طرف دیگر آن حق می یابد تا سرنوشت آن را رقم بزند و در صورتی که در اثر فعل مدل زیان دیده باشد، جبران آن را بخواهد. اما، هرگاه افعال مذکور با اراده آزاد و یا با قصد فریب طرف دیگر قرارداد انجام نگیرد، فقط حكم وضعی عقد دگرگون میگردد و دیگر سخنی از | حکم تکلیفی در میان نخواهد بود (قواعد عمومی قراردادها ۴۶۱/۱ ؛ احكام سوه عرضه کالا در | حقوق اسلامی (۱۰۳)
تقلب در ازدواج نیز از باب تدلیس است بدین ترتیب اگر زنی با مردی به شرط سلامت ازدواج کند و مرد با زن خلوت کند و مشخص شود که مرد خواجه (خصی) است، زن | می تواند با گرفتن مهر از او جدا شود و امام میتواند او را تعزیر کند تا دوباره چنین کاری را | انجام ندهد (النهایه، طوسی /۴۸۸: المهلب، ابن براج ۲۳۵/ ۲ )
ر.ک:
فقه سنت: معجم المصطلحات ۴۵۲
/ ۱ حجم ۶۴۷ ق.م. سابق (ماده ۸۶۵ ق.م… جدید مصوب ۱۳۹۰) ماهنامه دادرسی ۱۹۲۲-۲۲. |
برای ارتباط با وکیل خانواده متخصص به صفحه فوق مراجعه نمایید.
بدون دیدگاه